Zavod za kulturu vojvođanskih Hrvata objavio je u oktobru 2025. godine knjigu Zapisi Stevana Ilijevića iz Boke kao treću u Biblioteci Prinosi za etnografska istraživanja. Recenzenti knjige su dr. sc. Sandra Požar i izv. prof. dr. sc. Petar Radosavljević, a urednici Ljubiša Večanski i Ivana Olujić.
Zapisi Stevana Ilijevića, rođenog u Boki 1896. godine, čekali su objavu više od pola veka. Urednici napominju kako danas za ovu knjigu trebaju pre svega zahvaliti Ilijevićevoj porodici, koja je njegove beleške i zvučne zapise sačuvala, zatim Zavodu za kulturu vojvođanskih Hrvata koji je izrazio spremnost da knjigu objavi, unuci Jolan i sumeštanima koji su rado ponudili informacije o njegovu životu, Dimitriju E. Stefanoviću koji je preveo s mađarskoga tekst o Janosu Funyi, zatim Velimiru Piškorcu koji je iz snimke prepisao tekst na esperantu o Vavi te svakako recenzentima, Sandri Požar i Petru Radosavljeviću, koji su pružili podršku i dali korisne preporuke i savete.
Stevan Ilijević oživeo je duh Boke u prvoj polovini dvadesetog veka, smatra recenzent Petar Radosavljević. Na nešto više od 90 autorskih kartica teksta, rukopis donosi sećanja Stevana (Števike) Ilijevića – Dekiča, pružajući uvid ne samo u njegovu ličnu i porodičnu istoriju, već i u bokinske običaje te ključne događaje, poput Prvog i Drugog svetskog rata, koji su oblikovali njegov život. Uz to, vešto ispričane priče o ljudima – članovima porodice, prijateljima i istaknutim ličnostima – oživljavaju duh Boke prve polovine dvadesetog veka. Osim memoarskog dela, rukopis sadrži duži urednički uvodni tekst s glavnim istorijskim podacima o bokinskim Hrvatima i samim Zapisima, kao i glosar pojmova koji bi mogli biti nepoznati čitaocima koji ne razumeju kajkavski, odnosno varijetet kajkavskoga iz Boke. Rukopis je opremljen i fotografijama koje verno dočaravaju ljude i Boku toga vremena. Kao zanimljivost ističu se i po jedan tekst na esperantu i mađarskom, koji se donose i u prevodu te odgovor S. Ilijevića na članak Ante Messnera-Sporšića „Kolonije hrvatskih plemića u Banatu“. Posebna vrednost ovog rukopisa, osim što predstavlja svedočanstvo jednog vremena i hrvatske zajednice u Boki, leži u tome što su sećanja Števike Ilijevića zapisana na lokalnom kajkavskom govoru iz Boke, idiomu kojim danas više gotovo niko od zajednice ne govori.
Recenzentica Sandra Požar izdvaja nekoliko važnih momenata koje treba naglasiti pri vrednovanju ove knjige. Pre svega, Ilijevićevi zapisi donose vredne istorijske podatke, i to one vezane uz tzv. veliku istoriju (vezane uz dva svetska rata), podatke o istoriji Boke i njezinim stanovnicima, ali i elemente istorije svakodnevice koja se danas sve više istražuje. Nadalje, vredni su i etnološki podaci o običajima koje je Ilijević spasio od zaborava (npr. božićni i uskrsni običaji, običaji vezani uz prošnju i svadbu). Svoje je zapise Stevan Ilijević pisao kajkavskim govorom kojim su govorili njegovi savremenici Hrvati u Boki u drugoj polovici 20. stoljeća. Na taj način spasio je od zaborava idiom koji je danas pred izumiranjem jer njime govori tek nekoliko pripadnika starije generacije. Iako se i u Ilijevićevo vrijeme u njemu naziru uticaji okolinskoga srpskog jezika, još se dobro čuvaju kajkavske karakteristike toga govora. Vredi istaknuti kako se Ilijević u svojim zapisima pokazuje kao vešt pripovedač. Dužina pojedinačnih tekstova odmerena je da se održi pažnja i zanimanje čitaoca odnosno slušaoca, a scene se u njima nižu poput filmskih. Njegovi zapisi tako stvaraju sugestivno štivo čije je živopisno pripovedanje prošarano oštroumnim primedbama, duhovitim dosetkama, ali i potresnim detaljima – takvi su ponaprije izvještaji o vlastitim iskustvima iz dvaju svetskih ratova, ali i prenošenje onog što je zapisivač čuo i o revoluciji 1848. od jednoga od portretiranih aktera (Mikiča Bana).
Knjiga Zapisi Stevana Ilijevića iz Boke vredan je historiografski, lingvistički i etnološki materijal.
Izvor: ZKVH
Ostavite komentar