Da li ste znali o Tamišu?
Milorad Miša Timčenko iz Pančeva, profesionalni nautičar koji je plovio Dunavom od Crnog Mora do Regensburga u Nemačkoj, i oplovio svet u takvoj linijskoj plovidbi u svojstvu oficira palube, poznat je u Pančevu a i u stručnim nautičarskim krugovima kao veliki zaljubljenik Dunava a pogotovo u našu reku Tamiš. Zahvaljujući Miši, Pančevo je 2009. godine obeležilo 100-godišnjicu, jedinih “svetionika bizanaca” na rečnom ušću Tamiša u Dunav sa leve obale (1145,2km). Svojim sedmogodišnjim istraživanjima prilikom kontakata sa svetskim ekspertima u ovoj oblasti, zajedno sa njima je utvrdio da samo mi imamo ovakva dva identična svetionika na jednom rečnom ušću – reka u reku, koji su jedinstvena ne samo na Dunavu, već i u svetu. Između ostalog Miša je baveći se i profesionalno Tamišem – rekom na kojoj je odrastao, skupio je niz zanimljivosti o Tamišu.
Sakupljeni podaci su bili deo posla koji je radio u dva međususedska projekta o Tamišu, između gradova Pančeva u Srbiji i Karansebeš u Rumuniji. Miša se Tamišem profesionalno bavio od 2008. godine u Gradskoj upravi Pančevo na poslovima razvoja lokalnog nautičkog turizma, a jedan je od inicijatora i realizatora prve kanu regate od Jaše Tomića do Pančeva koja je odavno tradicionalna i koju je nastavio da radi njegov drugar Jovan Opačić. Autor, organizator i realizator je motonautičke „Eko regate Tamiš“ koja je devet puta zaredom održavana do 2019. godine pod pokroviteljstvom grada Pančeva i opštine Opovo, a koja je prošle godine prekinuta zbog stupanja na snagu u delu za Tamiš „Pravilnika o kategorizaciji vodnih puteva za plovidbu plovila za rekreaciju: 23/2019-36, 63/2019-31“ zbog koje je dalje bilo onemogućeno formalno-pravno održavanje jubilarne 10. “Eko regate Tamiš “ iako je bila u finalu priprema. Naime, predmetni “Pravilnik” je u delu predviđene plovidbe Tamišem predvideo klasu čamaca za sport i rekreaciju EU klasifikaciji „RA“ (čamci bez kabne dužine do 5m, širine do 2m i gaza od 0,5m, sa ne većom mogućnošću prolaska do 2m visine). Da zlo bude veće sve ova klasifikacija je u suprotnosti sa „STRATEGIJOM RAZVOJA VODNOG SAOBRAĆAJA REPUBLIKE SRBIJE od 2015. do 2025.godine“ Naime, u izradi ovog strateškog dokumenta je predviđena plovidba Tamišem od Pančeva do Opova za EU kasifikaciju plovila za sport i rekreaciju “RC” što će reći za čamce sa kabinom do 15, dužine, 4m širine, 1,5m gaza, sa najvišom nepokretnom tačkom na plovilu od vodene linije 4m.
Sasvim je jasno da ukoliko pomenuti “Pravilnik” ostane na snazi sa ovako grubom greškom u klasifikaciji kategorije čamaca za sport i rekreaciju prema EU standardizaciji za ovu grupu plovila , “Strategija vodnog saobraćaja Republike Srbije od 2015 do 2025 godine “ u delu za Tamiš neće moći da se implementira. Na ovo je blagovremeno ukazivano pre izrade ovog “Pravilnika” od strane Grupacije za nautičku privredu i turizam 2018. godine kao i od strane J.V.P. “Vode Vojvodine” , no više nego očigledno bez uspeha u nadležnom Ministarstvu.
Zanimljivosti o Tamišu:
-da se Tamiš u antičkim, rimskim vremenima pominje kao Tibiskus i Tibisis (Tibiscus, Tibisis);
-da Tamiš izvire u Rumuniji na Semeničkim planinama (rum: Muntili Semenic) na Karpatima podno Cernei planine (Cernei Mountains);
-da Tamiš celom svojom dužinom protiče kroz rumunski i srpski deo Banata;
-da je ukupna dužina reke Tamiš 359 km, od čega se nalazi 241 km u rumunskom, a u srpskom delu 118km;
-da se ušće Tamiša nalazi na 1154 km Dunava (leva obala) u Pančevu i da pripada crnomorskom slivu;
-da je površina sliva Tamiša 13.085 km2, od čega je u Rumuniji 8.085 km2, a u Srbiji tj. Vojvodini 5.000 km2;
-da na svom putu kroz Srbiju, Tamiš ima samo jednu jedinu veću pritoku, a to je Brzava;
-da Tamiš ima veliki broj malih pritoka. Najveći broj mu je u Rumuniji: (rum.:Râul Rece, Slatina, Valea Mare, Rugiu,Pârâul Lung, Armeniș, Sebeș, BistraSebeș, Șurgani, Timișana, Pogăniș, Timișul Mort, Vena Mare);
-da Tamiš na svom toku od većih gradova u Rumuniji protiče kroz Karansebeš i Lugoš, a u Srbiji kroz Pančevo;
-da na svom toku Tamiš protiče uz sela Armeniš (rum:Armeniş), Slatina Timiš (rum:Slatina Timiş), Kavaran (rum:Căvăran}), i Rudna (rum:Rudna) u Rumuniji i u Srbiji, odnosno Vojvodini, uz sela Jaša Tomić, Boka, Sutjeska, Sečanj, Neuzina, Botoš, Tomaševac, Orlovat, Idvor, Farkaždin, Sakule, Opovo, Sefkerin, Glogonj i Jabuka;
-da je Tamiš plovan u srpskom delu od Tomaševca do Jaše Tomić, putem veze sa hidrosistemom DTD, odnosno magistralnim kanalom kod Botoša od Stare Palanke do Novog Bečeja;
-da je od Dunava, Tamiš formalno plovan od ušća (0km) do starog drumskog mosta (3km) u centru Pančeva, a selektvino i do Sefkerina (za potrebe izvlačenja drveta posle planskih seča šume sa leve i desne obale);
-da je Tamiš od Pančeva plovan do Ustave Opovo(39,5km), za sportsko rekreativna plovila, a pri povoljnim vodostajima i režimu sa potopljenom kapijom Ustave Opovo i dalje do Tomaševca(80km), sa mogućnošću plovidbe kanalom Karašac do Čente u pravcu Dunava;
-da se na levoj i desnoj obali na ušću Tamiša u Dunav (1154km) od 1909 godine i danas nalaze „Kule svetilje“, dva svetionika „blizanca“, koji koji predstavljaju „kapije“ grada Pančeva i kao takvi su jedinstveni na celom potezu Dunava, a i u Evropi;
-da su na Tamišu tokom proteklih vekova izvršeni brojni hidro-regulacioni radovi na prosecanju njegovih meandara i ispravljanju rečnih krivina, radi poboljšanja uslova za plovidbu, koja se intenzivno odvijala od XVIII veka do sedamdesetih godina XX veka;
-da su prvi hidro-regulacioni radovi i povezivanje Tamiša sa Dunavom (za vojne potrebe) završeni 1713 godine – današnji kanal Karašac, koji je bio spojen naspram Surduka sa leve obale Dunava (na oko 1208km a kasnije nešto uzvodnije), a prolazeći pored Čente sa Tamišem (sa desne obale) 3-4 km uzvodno od Opova;
-da trasu prokopanog kanala Karašac danas mnogi zovu „staro ušće Tamiša“;
-da je 1716. godine po završektu dela hidro-regulacionih radova (prosecanju najoštrijih rečnih meandara) koji su do tada predstavljali prepreku za plovidbu na uzvodnom delu Tamiša od Pančeva, Eugen Savojski sa flotom ratnih šajki sa Dunava prošao kanalom Karašac i regulisanim tokom Tamiša, iznenadio Turke sa severa i prvi put oslobodio Pančevo;
-da su „šajke“ austrougarski brodovi građeni od drveta, maksimalne dužine do 24m na vesla i jedra, koji su se koristili kao ratni i trgovački brodovi na celom potezu Dunava i njegovih plovnih pritoka, od XVI XVII do XIX veka;
-da je staro pristanište Pančevo u pisanim dokumentima spominjano već 1719. godine, a da je tokom vremena dobilo svu prateću infrastrukturu do polovine XIX veka uz levu obalu i grad, u smislu železnice, stovarišta i raznih tipova magacina među kojima je i „Crveni Magacin“ kao najveći u regiji u to vreme;
-da su najveći hidro-regulacioni radovi na Tamišu kroz Pančevo završeni 1890-tih godina, što je dalo današnji izgled toka, do ušća u Dunav;
-da je prvi putnički parobrod iz Zemuna ušao u Tamiš 1854. godine, pristajući u pristanište Pančevo;
-da je redovna parobrodska linija između pristaništa Pančevo na Tamišu i Zemuna uspostavljena 1855. godine;
-da je na Tamišu Kapetanija pristaništa Pančevo ustrojena i počela sa radom 1857. godine i da u kontinuitetu radi i danas;
-da su 70-tih godina prošlog veka na Tamišu izgrađene Ustave Tomaševac i Opovo, koje su presekle neometanu plovidbu pri povoljnim vodostajima na celoj njegovoj dužini kroz Srbiju do granice sa Rumunijom, a da je u Pančevu izgrađena ustava sa prevodnicom, koja je omogućila neometan ulazak u Tamiš klasi plovila i preko 1000t deplasmana do Brodoremonta JRB-a u Pančevu;
-da na srednjem toku Tamiša, koje je najbogatije starim rečnim rukavcima i mrtvajama, obitava oko 200 vrsta ptica koje se ovde gnezde, kao i sve vrste rečnih riba sa ovog područja; ovde se nalaze i najveći šaranski ribnjaci koji su neposredno uz rečni tok i koji su u direktnoj zavisnosti od količine i kvaliteta vode Tamiša;
-da je Tamiš jedno od najbogatijih ribolovnih područja u ovom delu Vojvodine i da je najposećeniji od strane sportskih ribolovaca na celoj svojoj dužini posebno na delu srednjeg toka od Opova do Tomaševca;
-da se na teritoriji Opova nalazi veoma retka vrsta četinara nazivom „Taxodium distichum“ poznata kao „kovrdžavi čempres“;
-da je prema Katastru zagađivača i Studiji kvaliteta vode u srpskom delu toka, najveće zagađenje izazvano ulivom kanala DTD;
-da nijedno naselje uz Tamiš nema postrojenje za preradu komunalnih voda;
-da je 24.08.2014. u bazenu marine „Opava“ u Opovu, pronađen slatkovodni organizam želatinaznog sadržaja Pectinatella Magnifica iz porodice Bryozoa phylum, (otkrivena 1851 godine u Misisipiju USA) čija pojava se prati od pronalaženja i evidentira se u svim zemljama sveta u kojima je do sada pronađena od tog doba. Značajna je zbog toga jer u vodama u kojima se nađe značajno utiče na poboljšanje kvaliteta istih. Njena pojava i nastanak se prati jer spada u invazivne biološke vrste, a širi se zahvaljujući vodenim pticama selicama. Kod nas tek predstoje istraživanja…
Galerija slika iz arhive Milorada Timčenka