Jaša Tomić između sela i grada
Otvaranjem međunarodnog graničnog prelaza mesto izlazi iz izolacije i ponovo će postati varošica
Jaša Tomić– U mestu pored granice s Rumunijom koja pripada opštini Sečanj sve je spremno za otvaranje međunarodnog graničnog prelaza. Za ovaj kraj to je istorijski događaj koji ima prvorazredan značaj za njegov ukupan razvoj. Pripreme za granični prelaz, kako kažu, svakog građanina sveta traju duže od decenije.
Uoči Prvog svetskog rata u tadašnje sremsko mesto Modoš dolazili su Srbi s obe strane današnje granice. Posle rata mirovnim dogovorima ono je 1919. pripalo Rumuniji, ali su modoški Srbi i nakon toga odlazili kod najviših predstavnika Kraljevine Srba Hrvata i Slovenaca, tražeći pripajanje Modoša sa okolinom ovoj državi. Pregovori o utvrđivanju granice između dveju država okončani su tek 1923. godine, kada je postignut sporazum o zameni mesta Žombolj za Modoš. Primopredaja teritorije izvršena je u Modošu 1924. godine. Posle prisajedinjenja, modoški Srbi podnose zahtev za promenu naziva mesta, predlažući ime poznatog publiciste i još istaknutijeg srpskog patriote i političara Jaše Tomića, što se i ostvarilo i nedavno je obeleženo 90 godina otkako nosi to ime.
Mesto doživljava snažan razvoj i između dva rata, sa blizu pet hiljada stanovnika, postaje ekonomski i trgovački centar. Pored zanatstva nastaju i preduzeća, banke, advokatske kancelarije, apočeli su se rađati čak i sindikalni pokreti u tadašnjoj varošici.
Ali, razvoj događaja posle Drugog svetskog rata ne ide mu naruku. Zbog blokovske podele i stvaranja gvozdene zavese između Zapada i Istoka, Jaša Tomić postaje slepo crevo. Splašnjava privredni život, mnogo stanovnika se odseljava, posebno mladi koji odlaze na školovanje i više se ne vraćaju. Pre toga su se iselili i Nemci, tokom poznatih dešavanja na kraju rata. Mesto postaje selo na kraju puta. Poslednji put za Jašu Tomić u javnosti se čulo kada je došlo do velikih poplava u kojima je nestalo više od pola seoskih kuća, ali su solidarno izgrađene nove.
Devedesetih godina prošlog veka granica postaje porozna, ali ekonomska kriza ostavlja svoj pečat. Čelnici opštine Sečanj već godinama, baš u otvaranju granice, vide šansu za razvoj celog ovog kraja. Rumunija je ušla u Evropsku uniju, a pre toga niko ovde nije mogao ni da sanja da će se baš ta asocijacija naći tako blizu, preko plota u komšiluku. Temišvarska županija, jedna od najrazvijenijih u susednoj Rumuniji, naslanja se uz granicu. Tamo je kapital uložilo na hiljade italijanskih i nemačkih firmi i nema nezaposlenih, odnosno nedostaje radna snaga. Seljenje kapitala iz rumunskog u srpski Banat već je počelo, a otvaranje graničnog prelaza kod Jaše Tomića omogućiće da temišvarske fabrike, udaljene tridesetak kilometara od granice, otvaraju svoje pogone u Jaši Tomiću, odnosno u celoj opštini Sečanj.
U međuvremenu je ovde povremeno otvaran malogranični prelaz, što je bio najbolji test kad je reč o potrebi stalnog prelaza. Tu privremenu pogodnost, dogovorenu između dve države, koristili su meštani koji žive s obe strane nedaleko od granice. Zbog „seljenja” Jaše Tomića i menjanja granice, mnogi su ovde s obe strane stekli i rodbinske i prijateljske veze, što se već može nazvati tradicijom. Ispostavilo se da mnogo više Rumuna dolazi u Jašu jer je ovde jeftinija hrana.
Sada se stvaraju uslovi za nove i šire veze, a kako reče jedan meštanin selo će opet biti varošica i neće biti na kraj sveta.
Đ.Đukić – Politika