UDRUŽENJE ZANATLIJA

[url=https://www.jasatomic.org/24112008/Modosch_1.jpg][img]https://www.jasatomic.org/24112008/Modosch_1tn.jpg[/img][/url]
Udruženje zanatlija za srez Jaša Tomi? – 1894 – 1950
Na osniva?koj skupštini 2. januara 1894. godine po?elo je sa radom Udruženje zanatlija pod nazivom: Modoško zanatsko udruženje. Radilo je na osnovu Zakona o zanatstvu iz 1884. godine, odnosno zakonskom ?lanu 17. Njime je bilo regulisano da u gradovima sa municipijskim pravom, gradovima sa ure?enim senatom i opštinama gde ima sto zanatlija, ako zahteva jedna tre?ina zanatlija, a uz pristanak gradske i opštinske uprave, te uz saglasnost zanatske i trgova?ke komore, mogu se osnivati zanatska udruženja. Sve zanatlije na podru?ju jednog grada ili opštine postaju ?lanovi udruženja i pla?aju ?lanarinu. Trgovci, fabrikanti i akcionarska društva nisu obavezni da se u?lanjuju u udruženja, ali zanatlije koji se bave na veliko zanatskom delatnoš?u, obavezni su da stupe u zanatsko udruženje. Prilikom obrazovanja ovog udruženja, zanatska vlast prvog stepena pozvala je sve zanatlijske zadruge (društva), koje su dotle postojale, da se ujedine u Udruženje zanatlija na sazvanoj skupštini. Svrha osnivanja ovog udruženja bila je: održavanje reda me?u zanatlijama, zastupanje interesa zanatlija, podsticaj zanatlijske vlasti na napredak. Zato se ono stara da vladaju sre?eni odnosi izme?u zanatlija i pomo?nika, da se reši pitanje šegrta, da se sporna pitanja rešavaju mirnim putem, da se osnivaju potporne blagajne, da se materijalni interesi zanatlija potpomognu osnivanjem zadruga i da se organima vlasti daju odgovaraju?a obaveštenja o zanatstvu. Poslove zanatskog udruženja vrši skupština i uprava. Udruženje na skupštini donosi svoja pravila koja odre?uju: prava i dužnost ?lanova udruženja, visinu ?lanarine, sastav i delokrug uprave udruženja, na?in rukovanja imetkom udruženja i ko ?e da zastupa udruženje pred vlastima i tre?im licem. Zanatlijska vlast je odre?ivala svog poverenika, koji je imao zadatak da nadzire rad korporacije da li se odvija po odredbama statuta i zakona o zanatstvu. U okviru svakog zanatlijskog udruženja osniva se mirovno ve?e, ?iji su ?lanovi majstori i šegrti, a koji imaju zadatak da rešavaju sporove nastale izme?u majstora, pomo?nika i u?enika. U Velikom Be?kereku (Zrenjaninu) za rešavanje problema zanatlija bio je nadležan senat.
Posle Prvog svetskog rata sve do potpisivanja konvencije sa Rumunijom 24. novembra 1923. godine o razgrani?enju, opština Jaša Tomi? je pripadala Kraljevini Rumuniji. Udruženje je nastavilo da radi s tim što je bilo pod nadzorom Trgovinsko industrijske komore u Temišvaru. Posle pripajanja opštine Kraljevini SHS, Udruženje je nosilo naziv Zanatlijska korporacija u Modošu, da bi se krajem 1924. godine na godišnjoj skupštini dobilo naziv, na osnovu usvojenih pravila, Udruženje trgovaca, industrijalaca i zanatlija u Modošu.
Donošenjem Zakona o radnjama 5. novembra 1931. godine nadzor nad udruženjem zanatlija vršila je Zanatska komora i svakoj skupštini Udruženja mogao je prisustvovati izaslanik komore. Po ovom Zakonu organi Udruženja su bili: uprava, nadzorni odbor, skupština i odbori. Što se ti?e odbora, postojali su izabrani odbori (sudovi dobrih ljudi), za rešavanje sporova i službenih odnosa, odbori za pomo?nike i pomo?ni?ke ispite i odbori ?asti. Ovim Zakonom je precizirano koje nadležnosti i kakvu organizaciju imaju organi udruženja, dok je Udruženje svojim pravilima odredilo na?in rada.
Na osnovu ovog Zakona izvršena je reorganizacija ovog Udruženja pa je tako 28. avgusta 1932. godine Udruženje dobilo naziv Udruženje zanatlija za srez Jaša Tomi?. Tom prilikom otvoreno Povereništvo u Srpskoj Crnji. Ono je radilo vrlo kratko, do 22. decembra, kada je ukinuto na osnovu rešenja Zanatske komore u Beogradu i kada je osnovano Udruženje zanatlija u Srpskoj Crnji.
Udruženje zanatlija je najpre pripadalo Trgovinsko-industrijskoj komori u Velikom Be?kereku. Godine 1931, na osnovu Uredbe o komorama, iz Komore izdvojile su se zanatlije i pripojile se Zanatskoj komori u Beogradu. Donošenjem Uredbe o trgovinsko-industrijskim i zanatskim komorama 1932. godine, u Velikom Be?kereku otvorena Ispostava beogradske zanatske komore.
Posle Drugog svetskog rata Udruženje zanatlija za grad i srez nastavilo je da radi i 1945. godine, kada je GNOV doneo Odluku o obrazovanju udruženja zanatlija u sedištima sreskih, odnosno gradskih narodnooslobodila?kih odbora. Tako su ovom Udruženju bila pripojena sva povereništva naseljenih mesta koja su pripadala ovom srezu.
Donošenjem Opšteg zakona o zanatstvu 1949. godine propisano je da udruženja rade do osnivanja zanatskih komora. Tako je Udruženje za grad i srez Jaša Tomi? radilo do avgusta 1950. godine, jer su se Zakonom o zanatstvu tada ukinula sva zanatska udruženja, a umesto njih osnivane su sreske zanatske komore.

Istorijski arhiv Zrenjanin